Hooggevoelig & burn-out: blijvend herstel door zingeving


Als je hooggevoelig bent en burn-out, ben je uitgeput op meerdere niveaus: fysiek, emotioneel en mentaal. Vergeet ook vooral niet het spirituele of zielsniveau. Je kan als HSP een behoefte aan zingeving hebben waar je misschien aan voorbij gaat omdat je bezig bent te doen wat moet of te voldoen aan wat hoort. Blijvend herstel is mogelijk door je af te vragen wat de zin is van je burn-out. Dit kan je veel brengen. Als je ontdekt hoe het zover heeft kunnen komen en wat de boodschap van jouw burn-out is, kun je in balans komen en weer zin hebben in je leven. Hoe je deze omslag maakt, leg ik hieronder uit.


Wat kun je vinden in dit artikel:

  • Burn-out en zingeving
  • De boodschap van burn-out
  • Wat wil burn-out jou zeggen
  • Herstellen van burn-out in 7 stappen
  • Ziele-bewustzijn ontwikkelen
  • Het burn-out patroon doorbreken
  • Weer leren voelen: juist voor HSP's
  • Meditatie en zelfreflectie helpen je helen na een burn-out
  • Van negatieve gedachten naar rust in je hoofd
  • Verlangens voelen en verwoorden helpt je uit je burn-out
  • De wijsheid van je ziel geeft zekerheid
  • Met meer zin de wereld in!


Burn-out en zingeving


Burn-out ben je op fysiek, emotioneel, mentaal en spiritueel niveau. Fysiek is er sprake van grote vermoeidheid en vaak krachtverlies. Zeker in het begin kun je bijna niets meer. Op het emotionele vlak overheerst vaak een idee of gevoel van tekortschieten en zelfs van waardeloosheid. Op het mentale vlak worstel je misschien met gedachten als ‘ik moet het goed doen’ en overtuigingen van mislukking.  


En dan is er het spirituele niveau, het zielsniveau, het niveau van zingeving. Dat is het niveau waar we als HSP sluimerend behoefte aan kunnen hebben. Soms is een burn-out nodig om ons er echt voor open te stellen. 

Het is goed om je af te vragen: ‘waarom ben ik opgebrand geraakt?' of 'wat is de oorzaak van mijn  burn-out?'. Deze vraag wordt vaak niet gesteld, en ook het wezensniveau dat hoort bij de zingevingsvragen, het spirituele of ziele-niveau, krijgt zelden aandacht in het maatschappelijke of persoonlijke leven. Terwijl het uiteindelijk wel van belang is bij je herstel. 

Deze vraag stellen is het allerbelangrijkste. Niet als een vraag waar je meteen antwoord op wilt; de waarom-vraag is een zogenoemde zoekvraag. Een vraag die je moet doorleven om er geleidelijk antwoord op te krijgen. Hier kan wat tijd overheen gaan, en in de praktijk zie je ook dat helemaal herstellen van burn-out jaren kan duren.


Antwoord krijgen kan voorkomen dat je weer uitvalt, doordat je gaat luisteren naar je lichaam en je gevoel. Misschien heb je de neiging om overmatig je best te doen, of ‘moet’ je teveel van jezelf. Het kan nodig zijn om de patronen in je denken en doen te onderzoeken. Onbewuste drijfveren kunnen je steeds dezelfde kant op sturen. En wat nou als dat steeds niet de goede kant is? Dan is het zaak om bij jezelf na te gaan waarom je doet wat je doet.


De boodschap van burn-out


De oorzaken van een burn-out hebben te maken met een systemische onbalans en om te herstellen moeten de diverse systeemaspecten worden meegenomen. De organisatie waar je werkt, is te zien als een systeem: een complex geheel van verbindingen, met een samenhang. 

Als werknemer heb je te maken met de eisen die jouw functie stelt, gebruiken en gewoontes in de organisatiecultuur en verwachtingen van collega’s en leidinggevende. Managers staan onder een hoge druk en het kan niet anders dan dat zij deze doorgeven aan hun medewerkers. In de verhoudingen op het werk zal iets moeten worden veranderd om tot herstel te komen en nieuwe uitval te voorkomen. Met de leidinggevende zal dit bekeken moeten worden, ook of ander werk mogelijk is. Maar jij als degene met burn-out zal je ook anders moeten opstellen en zo jouw deel bijdragen aan een nieuwe balans in geven en nemen.


We worden geacht te voldoen aan de eisen van het systeem, ook al zijn die onredelijk in termen van werklast en prestatiedruk. Met deze druk leven velen, en we vinden het allemaal volkomen normaal. Niet iedereen heeft er last van, maar wie er wel last van heeft, valt uit. En dat zijn er dus steeds meer. Je krijgt dan de tijd om voor jezelf te onderzoeken of je zo wil doorgaan of dat je het over een andere boeg wilt gooien.


Als je beseft dat burn-out over het algemeen mensen treft die zich verantwoordelijk voelen, het graag goed willen doen en vaak ook gevoelig zijn voor verwachtingen en eisen van de omgeving en hieraan willen voldoen, heb je al een eerste aanzet tot een antwoord. Want als je zo in het leven staat, gevoelig én verantwoordelijk, dan geef je al snel meer dan je krijgt. Deze systemische onbalans kan niet langdurig in stand worden gehouden zonder schade te berokkenen. Het is dan ook van belang de omgevingsfactoren te betrekken op weg naar herstel.


Je kunt ook het systeem van je familie bekijken. Vaak worden bepaalde patronen en blokkades overgedragen van de ene generatie op de andere. Je kunt als volwassene nog steeds vastzitten in rollen die je als kind hebt ingenomen. Bewustwording van deze conditioneringen en verstrikkingen en ze een plek geven, maakt vrij. Zo kun je jouw eigen weg gaan, vrij van ballast en onbalans. Maar vaak ook los van oude zekerheden en een vertrouwde omgeving.


Het systemisch bekijken van burn-out kan verder strekken dan je familie of de organisatie waar je werkt. Ook de maatschappij is een systeem en ook hier is sprake van een onbalans. Burn-out laat zien dat we als samenleving – van de politiek tot aan bedrijven en burgers – ratio, efficiency en winstmaximalisatie de overhand geven ten koste van gevoel, zorg voor elkaar en verbindende communicatie. Hoge werkdruk is de norm, want er moet geld worden verdiend. Dat dit ons uitput, zien we liever over het hoofd. We worden, kortom, geacht onze ziel te verkopen aan de duivel.


Wat wil burn-out jou zeggen


Als individu kun je het systeem vrijwel onmogelijk veranderen. Of je past erin en past je aan, of je valt uit. Als je burn-out raakt, ben je op jezelf aangewezen en daarmee is het beantwoorden van de vraag ‘waartoe dient mijn burn-out’ veelal een weg naar autonomie. Zowel persoonlijk als in het werk. Het gaat erom te gaan luisteren naar je innerlijke stem in plaats van te doen wat anderen zeggen of vragen en om leren trouw te zijn aan hoe je je echt voelt en wat je werkelijk aankan.


Het is belangrijk om geen dingen meer te doen waar je erg veel moeite voor moet doen terwijl er nauwelijks resultaat uit komt. En om juist wel dingen te doen die energie geven en deze energie te richten op voor jou zinvolle doelen. Voor wie leert om op deze flow mee te stromen, gaan de dingen moeiteloos. Maar dit vergt vaak een grote omslag, want het patroon dat tot burn-out heeft geleid -aanpassen en voldoen- zit dus systemisch diep verankerd.


Ieder heeft voor zichzelf uit te zoeken wat de burn-out je wil zeggen. We hebben allen een eigen weg te gaan en lessen te leren en we kunnen de zingevingsvraag uiteindelijk alleen voor onszelf beantwoorden. Toch zijn er wel algemene punten. Meestal is sprake van een veelheid aan factoren die ertoe hebben bijgedragen. Zowel persoonlijke – fysieke, emotionele, mentale en spirituele – als systemische. Je eigen werkhouding speelt een rol, die vaak onbewust wordt ingegeven door overtuigingen en angsten, die weer zijn beïnvloed door de familie waarin je opgroeide.


Burn-out wil je zeggen: ‘mens ken jezelf’. Besef dat je naast mens ook ziel bent. Weet wat je nodig hebt en zorg voor jezelf. Deze zelfzorg past niet altijd in het plaatje van anderen, die er baat bij hebben loyale kinderen, partner of werknemers te hebben. En onze relaties willen we niet kwijt, een van de diepste angsten van mensen is sociale uitsluiting. Afgaan op de innerlijke stem en de eigen weg gaan, vergt dan ook behoorlijk wat moed. En vertrouwen.


Het is misschien ook wel een weg die niet voor iedereen is weggelegd. Maar nogmaals, niet iedereen krijgt een burn-out. Het is een paradox dat het vooral heel gevoelige mensen zijn die erdoor worden getroffen; mensen die willen voldoen aan verwachtingen van de omgeving raken daardoor uitgeput en hun uitdaging is nu net dat ze trouw leren zijn aan zichzelf. En dat ze van gevoelig en kwetsbaar in relatie met anderen toegroeien naar krachtig hun eigen bijdrage leverend.


Het is een individuele zoektocht die tijd en aandacht vergt en die een verrijking van je leven kan zijn – als je het zelfonderzoek aangaat. Het is goed om bij deze zoektocht deskundige en vooral ook betrokken hulp in te schakelen, van coaches en therapeuten die systemisch werken en alle niveaus betrekken. Dan kom je, door ballast los te laten, tot oplossingen die jou vrij maken en is het niet langer zonde van wat was opgebouwd. Dan kan wat eerst een tegenslag lijkt, zelfs een zegen blijken.


Ziele-bewustzijn ontwikkelen


Een burn-out nodigt je uit tot ontwikkeling van zielsbewustzijn. Dat proces gaat soms door diepe dalen, en onderin de put is er mogelijk angst en zelftwijfel. Als je dit soms zware proces aangaat, vind je licht aan het einde van de tunnel: de verbinding met je ziel. In dit hogere bewustzijn zie je een mogelijke betekenis én de zin van een burn-out: het leven van je zielsmissie.


Hoe kun je je zielebewustzijn ontwikkelen? Bijvoorbeeld door te mediteren, zodat je voorbij kunt gaan aan het denken, aan de drukke gedachten in je hoofd. In de innerlijke stilte, in je hart, kun je je ziel ervaren door mediteren, in die stilte verblijven en verder niks, en reflecteren. 


Burn-out raken, kan voelen als vallen. We kunnen weer opstaan als we beseffen dat we meer zijn dan onze gedachten, emoties en gedrag. Als we erkennen dat we een ziel hebben, of, in een later stadium, als we kunnen ervaren dat we die ziel zijn. Het echt ervaren van je ziel vergt een naar binnen keren, naar de stilte van je hart.

Daarvoor dien je de angst voor de leegte te overwinnen. Als je dan de innerlijke stilte opzoekt, en daardoor je zielsbewustzijn kunt ervaren, dan voel je verbondenheid. Dan krijg je antwoorden op je vragen en kun je te weten komen wat voor jou het juiste pad is en wat je te doen staat.



Lees meer over het zielsniveau en de boodschap van burn-out


In mijn boek De belofte van burn-out vind je informatie over de verschillende niveaus waarop je burn-out bent geraakt en hoe daarop weer te herstellen. De interviews met de vele hooggevoelige personen die ik heb gehouden laten zien welke klachten je zoal kunt hebben en bieden erkenning en herkenning. Ze vertellen ook wat hen heeft geholpen om weer te herstellen. 

In het boek vind je ook de 7 stappen om te herstellen van burn-out, die ik hier verderop kort noem, uitgebreid toegelicht. Lees gratis de eerste 3 hoofdstukken van het boek De belofte van burn-out.

De belofte van burnout Lusanne Hogewegpng


Het burn-out patroon doorbreken


Hoe laat je de oude neigingen los? Eerlijk naar jezelf kijken is een belangrijke eerste stap. Probeer bij jezelf te zien wat steeds terugkerende gedachten zijn. Vaak zijn dit overtuigingen die we al lang hebben. Conclusies die we ooit hebben getrokken, na een bepaalde situatie, waarin we nog steeds geloven. ‘Ik moet het goed doen’, bijvoorbeeld.


Deze conclusies doorzien is essentieel. Vaak zijn ze omgeven door angst en moeten we de onderliggende pijn (alsnog) voelen. Hier doorheen gaan brengt je veel. Want deze emotionele lagen in ons bewustzijn lossen daardoor op. Het is een proces van kijken en voelen. Voelen en zien.


Als je je gevoelens en behoeftes serieus neemt, ervaar je meer zin. Je gaat de zin zien van waarom je uitgeput thuis bent komen zitten. Als je stilstaat bij wat je lichaam wil vertellen, namelijk dat je rust nodig hebt, kun je beginnen met herstellen. Maar dan kun je je wel ineens emotioneel voelen. Alsof je emoties hebben gewacht totdat je eindelijk tijd had om ze te zien.

Als je je emoties toelaat en durft te voelen, gaat er een wereld voor je open. Je innerlijke wereld. Als je dan ook leert toekijken op je gedachten, kun je zien waar je negatief bent over jezelf. Of hoe je jezelf onder druk zet met gedachten als ‘ik moet’. Dat is wezenlijk belangrijk om blijvend te herstellen, in balans te zijn en nieuwe uitval te voorkomen.




Het moeten zit zeer diep ingesleten in onze maatschappij en in ieder van ons. Dit is echter vooral een idee. We denken dat het moet. Het is een mannelijke aanpak, nadenken over wat er moet en dan gáán. Soms is deze aanpak nodig, maar als je altijd in deze modus zit, put je jezelf enorm uit. Al dat moeten geeft veel stress, continu denken geeft veel onrust en drukte in je hoofd.


Als je hoogsensitief bent voel je verwachtingen van anderen aan, zelfs zonder dat ze die hebben uitgesproken. Dit is een kwaliteit, maar ook een valkuil. We hebben de neiging om dingen te doen, nog voordat de ander erom heeft gevraagd. We voelen het aan bij de ander en we gaan. Het is een automatisme geworden. En het is precies dit patroon dat leidt tot burn-out.


Weg bewegen van burn-out begint dan ook met stoppen te voldoen aan wat je denkt dat moet. En stoppen een ander aan te voelen in diens noden en behoeftes. De uitdaging is om je aandacht op jezelf te richten, op je eigen gevoel. Wat verlang jij, wat wil jij? Wat heb je nu nodig? Dit kun je alleen te weten komen als je voelt in je lichaam, in plaats van erover na te denken. Het is een meer vrouwelijke weg, éérst voelen en dan doen.















Herstellen van burn-out in 7 stappen


Herstel vindt plaats op dezelfde niveaus en min of meer in deze volgorde; eerst uitrusten, bijslapen, goed eten, bewegen, je emoties verwerken en je denkpatronen doorzien. Vergeet ook vooral niet het zielsniveau. Pas dan kun je echt en blijvend herstellen: door te onderzoeken hoe het zover heeft kunnen komen en door weer te leren voelen en genieten.

  1. Herstellen van een burn-out vergt een stapsgewijze aanpak. Hoewel de volgorde logisch is, kunnen sommige stappen ook naast elkaar plaatsvinden.
  2. Eerst moet alle belasting gestaakt worden. Alle taken afgestoten. Dat vergt ook erkennen dat het zo niet verder kan.
  3. Je moet verbinding krijgen met je lichaam en daar naar leren luisteren. Met slapen, rusten, rommelen en leren voelen en ontspannen.
  4. Als het levensgevoel weer stroomt, kun je je energie weer gaan trainen. Met bewegen, fietsen, wandelen of zwemmen.
  5. Als je lichaam weer krachtig is en de energie weer stroomt, kun je je afvragen hoe je het zover hebt laten komen. Je gaat je patronen onderzoeken. Daarna, of gelijktijdig, kun je kijken naar je werkbelasting. Wat wil en kun je al weer op je nemen, en wat nog niet, privé en in werk. Wat wil je eigenlijk nog met je leven? Hoe vind je een nieuw en gezond evenwicht tussen inspanning en ontspanning, dat je lang kunt volhouden?
  6. En dan volgt de periode van re-integratie. De belasting wordt stapsgewijs verhoogd, meestal eerst op arbeidstherapeutische basis.
  7. Tenslotte ga je terugkijken op het proces en je afvragen wat het je heeft gebracht.

Weer leren voelen: juist voor HSP's


Burn-out is in essentie een uitnodiging om te voelen en zo trouw te zijn aan jezelf, in plaats van te voldoen aan verwachtingen. Vaak ontstaat burn-out doordat je veel te lang bent doorgegaan. Je zit in je hoofd en laat je leiden door ‘wat moet’. Ondertussen voel je je grenzen niet. Zo raak je uit balans.

Om de balans te herstellen is het van belang om je bewust te zijn van wat er gebeurt in je lichaam. Hoe meer je met je aandacht bij jezelf kunt blijven, bij je eigen gevoel en behoefte, en daar trouw aan kunt zijn, hoe minder energie je verliest.

Sta stil en luister naar wat er aan behoefte, aan impuls, in je opkomt en oefen om daarnaar te handelen. Wil je slapen? Dan ga je slapen. Heb je zin in een stukje wandelen? Dan ga je een stukje wandelen. 

Ga regelmatig thuis een beetje rommelen, zoals tuinieren of een la opruimen. Laat je leiden door wat je in en rond het huis tegenkomt, het hoeft niet tot resultaat te leiden. Dat klinkt misschien niet erg efficiënt of verantwoord, maar voor het levensgevoel kan het heerlijk zijn en dat is weer belangrijk voor je energieniveau. Doe het zolang je er zin in hebt, en ook niet langer. Je kunt namelijk ook voelen wanneer het genoeg is, als je oefent. Anders wordt het een moeten en dat kost nu juist zoveel energie.

Om te herstellen van burn-out en een nieuwe te voorkomen, is het van groot belang om je steeds bewust te zijn van wat je voelt in je lichaam. Sta regelmatig stil en merk op wat er aan behoefte, aan impuls, in je opkomt en oefen om daarnaar te handelen. Als je hoogsensitief bent, kun je er in eerste instantie misschien moeite mee hebben om je lijf te voelen. De oude patronen hebben je aandacht naar je hoofd en naar je omgeving geleid. Maar juist als HSP heb je zoveel baat bij het leren voelen van jezelf. Jouw lichaam.


Je handen op je hart of buik leggen, kan goed helpen om verbinding te maken met je lijf. Even je ogen dicht en met je aandacht naar binnen keren, naar een plek van stilte bijvoorbeeld, brengt je in het nu. Of volg je ademhaling. Je lichaam is nu, je adem is nu, zo leerde ik bij de yoga. En dan ben je niet aan het denken, want denken gaat over het verleden of over de toekomst. Alleen in het nu kun je opmerken wat er in je leeft.

Je denken kan veel energie kosten, die naar het verleden gaat als je piekert over iets wat is gebeurd en je afvraagt of je het wel goed hebt gedaan of gezegd. Of je gedachten gaan over de toekomst en vaak zijn het zorgelijke gedachten, zoals over een gesprek waar je tegenop ziet en waarvan je denkt 'als dat maar goed gaat.' Zo kan veel van je kostbare levensenergie wegvloeien in zinloze gedachten stromen. Want je kunt nu namelijk helemaal niets met het verleden of de toekomst.


Stilstaan bij wat er nu is, en daarbij niet gericht zijn op wat er straks nog moet, betekent behoud van je energie. Het maakt ook dat je kunt ontspannen. Alleen als je ontspannen bent, kun je je bewust worden van je innerlijke wereld. Dan kun je voelen waar je zin in hebt en kun je in balans zijn. Ook kom je zo in verbinding met je ziel.


Als je gaat doen waar je zin in hebt, kun je weer leren genieten. En dat is precies wat je nodig hebt om de energiebalans te herstellen. Niet alleen in de periode dat je herstellende bent van burn-out maar ook daarna.


Wat helpt is mediteren. Dat hoeft niet te betekenen dat je lang hoeft stil te zitten. Waar het om gaat is even stil zijn en je aandacht naar binnen richten. Zo kom je tot jezelf. Een paar keer wat dieper inademen en rustig uitblazen, brengt je in het nu. Wat ook goed werkt, is je lichaam bewust ontspannen, door vanaf je voeten tot aan je hoofd je lichaam in gedachten langs te lopen. Ontspan je benen, je armen, je rug en buik, je hoofd en je gezicht. Dit brengt je in een diepe rust.


Om de energiebalans te herstellen is het ook goed om je af te vragen waar je energie van krijgt. Bij welk activiteiten liggen je drijfveren en waarden? Waar word je warm en blij van? Welke idealen drijven jou? Wat wil je tot stand brengen en betekenen voor mensen? Het gaat erom dat je dingen doet die passen bij je intrinsieke motivatie. Zodat je er energie van krijgt en je ze lange tijd kunt volhouden.


Meditatie en zelfreflectie helpen je helen na een burn-out


Mediteren en reflecteren zijn manieren om zielsbewustzijn te ontwikkelen. Reflecteren doe je als je vanuit de innerlijke stilte kijkt naar je gedachten, emoties en gedrag. Doe het in de ochtend, om de dag rustig en gecentreerd te beginnen, en in de avond, om terug te kijken op je dag en een plek te kunnen geven aan alles wat je hebt ervaren en gevoeld.


Mediteren kan lastig zijn. Niet alleen voor mensen die niet goed kunnen stilzitten. Voor hen kan een bewegingsmeditatie nuttig zijn, zoals wandelen, dansen, yoga of tai chi. Het kan ook zijn dat nare gevoelens opkomen zodra je stil bent. Ze vragen om erkenning en het beste wat je kunt doen, is ze je volle aandacht geven.

Dat zijn vaak emoties die we lange tijd hebben onderdrukt. Die hebben we ooit weggestopt omdat we ze toen niet konden verwerken. Misschien waren we nog kind en wisten we ons geen raad met de situatie. Of gaat het om een gebeurtenis nog niet zo lang geleden, die heel hard binnenkwam. 

Dus sta stil en keer met je aandacht naar binnen. Want als je blijft weglopen voor pijnlijke emoties, kom je ook niet bij je gevoel en kun je niet in balans zijn. Dan ontdek je ook niet wat je grenzen en je behoeftes zijn. Elke keer als je onrust ervaart of veel energie bent verloren, sta dan even stil en maak contact met je innerlijke wereld. Zo word je je bewust van wat in je leeft en kun je vrienden worden met je innerlijke wereld zoals je gedachten en emoties. 


Als je merkt dat stil zitten mediteren voor jou niet werkt, geef jezelf dan niet op je kop, maar probeer andere manieren om innerlijke rust te ervaren. Als je al veel in je hoofd zit, kan het beter voor je werken om iets te gaan doen, zoals wandelen of fietsen. Wat ook goed kan werken is tuinieren, stampen op de grond of je voeten masseren. Sommige mensen gebruiken een lange autorit of treinreis als moment voor bezinning.


Wat ook helpt, is het vereenvoudigen van je levensstijl, zodat je zo weinig mogelijk afleiding hebt. Daardoor kunnen de effecten van meditatie duurzaam zijn en niet snel weer verdwijnen door een te vol leven. Verminder bijvoorbeeld je gebruik van social media of televisiekijken, dat geeft rust en de mogelijkheid tot verdieping en tot jezelf komen.


Voor mijn boek De belofte van burn-out interviewde ik twaalf hooggevoelige mensen. Hier laat ik er twee aan het woord, Monique en Petra. Hun ervaringen en verhalen kunnen je inspireren om ook te gaan mediteren en contact te maken met je innerlijke stilte.

Toen ik net burn-out was ben ik mindfulness gaan doen. Daar leerde ik om naar binnen te keren en te voelen in mijn lichaam. Ik heb geleerd om als het ware het oog van de storm op te zoeken of onder het wateroppervlak te duiken, weg van de drukte van de gedachten. Ik kwam dan in een innerlijke stilte. Vanuit die stilte kon ik al die gedachten observeren en de houding aanleren: ook dit gaat voorbij, ik hoef er niks mee te doen.

~ Monique

Ik ben gaan mediteren, om de dag in rust te beginnen. Dat of de dag beginnen met het geratel in je hoofd, is een wereld van verschil. Het is belangrijk dat ik nu ook leuke dingen ga doen, niet alleen dingen die moeten zoals het huishouden. Voor mij is dat schrijven, creatieve dingen doen. Ik wil nooit meer voor een baas werken. Maar wat dan wel? Ik heb een journalistieke achtergrond, maar ik weet niet of ik mijn geld kan verdienen met schrijven. Ergens weet ik, mijn roeping zal mij vanzelf wel vinden, als ik ertoe in staat ben.

~ Petra

Mediteren hoeft geen ingewikkeld ritueel te zijn


Waar het om gaat is de innerlijke stilte op te zoeken. Al is het maar vijf minuten. Het belang van mediteren en stil zijn is dat je je bewust kunt worden van je essentie, je ziel, doordat je voorbij je gedachten en gevoelens en emoties gaat. Hoe doe je dat? Hier vind je een eenvoudige meditatie-oefening.


Ga rechtop zitten in je stoel, doe je ogen dicht, voel je rug tegen de leuning en je voeten op de vloer. Haal drie keer wat dieper adem, adem rustig in en blaas rustig uit. Richt dan je aandacht op een plek diep van binnen waar het stil is. Blijf even in deze stilte. Als je merkt dat er gedachten opkomen, laat je ze gewoon weer gaan. Stel ze voor als wolken aan de hemel die voorbij drijven. Richt dan je aandacht weer op de stilte diep van binnen. Voel je voeten op de vloer. Blijf nog even zo zitten. Haal dan weer wat dieper adem en beweeg je vingers, handen, armen en benen. Rek je uit, en als je er klaar voor bent doe je je ogen weer open en kom je met je aandacht terug in de kamer. 


Vind je het lastig om in je eentje te mediteren? In mijn Inspiratie Bibliotheek vind je een paar gratis geleide meditaties die je helpen om dichter bij jezelf te komen. Door je aan te melden voor mijn nieuwsbrief, krijg je toegang tot de gratis meditaties.


Van negatieve gedachten naar rust in je hoofd


Je kunt ook negatieve gedachten tegenkomen in de periode dat je uitgeput thuis zit. Het is net alsof ze hebben gewacht op dit moment. Je kunt niet meer wegrennen. Benut deze tijd om je gedachten te onderzoeken. Wat gaat er allemaal om in je hoofd? Je kunt het idee tegenkomen dat je hebt gefaald. Dat is niet leuk. Ik raad je aan om je af te vragen waar deze gedachten vandaan komen.


Je hebt als hoog gevoelig persoon in het verleden misschien weinig begrip ervaren voor wie je bent en bent daardoor aan jezelf gaan twijfelen. Daaruit kwam het idee voort dat je iets niet goed deed. Mediteren en de stilte opzoeken kan in het begin dus onaangenaam zijn. Maar als je doorzet en accepteert wat er is aan gedachten, gevoelens en emoties, dan lost al het ongemakkelijke op. En daaronder vind je rust, vrede, vreugde en kun je in balans zijn.


Dat is in de praktijk niet zo makkelijk gedaan als gezegd. Deze verandering kan een proces van transformatie zijn dat tijd nodig heeft. Dat kan best een lange tijd zijn, vindt ons hoofd. Want iets in ons denkt dat we snel moeten herstellen, snel weer aan het werk moeten of aan andere verwachtingen voldoen. We willen graag nuttig bezig zijn, en moe thuis zitten past daar niet bij.


Toch is het soms onmogelijk om alweer productief te zijn als je een pijnlijke ervaring nog niet goed hebt verwerkt. Zolang je nog tegen een negatief zelfbeeld aanloopt, is zelfonderzoek van belang. Elke keer als je door een laag pijn in jezelf gaat, door deze te accepteren en te voelen, herstel je de balans. Je gemoed wordt steeds een beetje lichter, en je gaat zien dat je het helemaal niet fout hebt gedaan. Dat dacht je alleen maar. Dit besef werkt helend.


Verlangens voelen en verwoorden helpt je uit je burn-out


Als je eraan gewend raakt om naar je gevoel te luisteren, kun je aandacht hebben voor je grotere verlangens. Goethe zei: ‘Verlangens zijn voorgevoelens van wat we daadwerkelijk kunnen bereiken.’ Als je kunt voelen wat je ten diepste verlangt kun je weer naar de toekomst kijken. Dan kan een nieuwe richting in je leven of werk zichtbaar worden. 


We mogen dus verlangens koesteren, maar bij voorkeur zonder het alles verterende vuur van willen en moeten en zonder te snel vooruit te willen. Met kleine stappen kom je ook waar je wezen wilt. Onthoud bij je verdere levensreis de lessen van burn-out: sta regelmatig stil en voel of je nog op de goede weg bent. Vraag je steeds af: welke stap kan en wil ik nu zetten? Zo kom je zonder uitgeput te raken daar waar je wezen moet.


Als helder wordt dat je je te veel hebt aangepast aan je omgeving of meer hebt gegeven dan teruggekregen, kan dit inzicht leiden tot verandering. Zo wil je het niet meer. De vraag dient zich aan, 'wat/hoe dan wel?' Zo kun je komen bij je diepere drijfveren en verlangens. Misschien is zoeken naar ander werk aan de orde. Dan kom je voor de vraag te staan welk werk je dan wel wilt. En in wat voor soort organisatie. Of misschien als ZZP'er. Een nieuw en beter passend leven, vanuit eigen kracht, komt daardoor in zicht.


Tijdens je zoektocht naar ander werk is het goed je loopbaan en levensweg tot nu toe te bekijken. Wat is de rode draad in jouw levensverhaal? Waar dit nog pijnlijk is, kunnen de oorzaken worden geheeld. Hierdoor kan je verhaal in een ander licht komen staan, evenals je zelfbeeld, door het in het bredere kader te plaatsen van de zin van gebeurtenissen. Burn-out geeft je de kans om op verhaal te komen. Je mag bijkomen en bijtanken. Door het zelfonderzoek te doen, kom je ook tot bezinning. 


In het boek Van voldoen naar voldoening, de vrouwelijke weg om je missie te vinden leer je meer over de weg van moeten naar voelen, ook wel de circulaire of vrouwelijke weg, en hoe deze weg je laat zien hoe je je verlangen kunt volgen en in jouw tijd en tempo werk vindt dat echt bij je past.

Het helpt je om uit het patroon te komen van 'moeten voldoen' en hoe je ontdekt waar je energie van krijgt en blij van wordt. Het boek geeft je praktische inspiratie en oefeningen om stap voor stap je missie te vinden en te leven. Hier lees je gratis de eerste hoofdstukken van het boek Van voldoen naar voldoening.

3D-image van voldoen naar voldoeningjpeg

Die verlangens gaan misschien wel over wat je wilt doen, wat je tot stand wilt brengen in werk. Of over nog niet benutte talenten die de ruimte willen krijgen. Je pure kracht helpt je hiervoor te gaan staan. Om stappen te zetten. Zoals tegen je leidinggevende zeggen: ‘Dit wil ik niet meer. Ik wil ander werk, en me daar op oriënteren.’ Of wat dan ook.


Het helpt als je duidelijk voelt vanbinnen: ‘Dit is wat ik wil.’ Als je een idee of beeld hebt van wat je voor ogen staat. Je nieuwe toekomst is nu misschien nog niet duidelijk. Dat wordt-ie ook pas als je stappen zet. Met elke actie die je onderneemt om je verlangen te realiseren, krijgt die toekomst gaandeweg, stap voor stap, concreet vorm.


Het kan helpen om te schrijven. Niet alleen om je verlangen helder te krijgen, ook als iets je dwars zit, pak pen en papier, ga zitten en schrijf. Blijf schrijven, twee bladzijdes of tien minuten lang. Niet stoppen en nadenken, want dan gaat je kritische stem zich ermee bemoeien. Die wil censureren, en dat is nu net niet de bedoeling.


Schrijf met pen op papier, want dan maak je verbinding met je gevoel. Dat lukt niet of minder goed op de computer. Zo schrijf je jezelf door je angst en pijn heen. Dan kom je bij onderliggende lagen, zoals je diepere verlangens. Uiteindelijk kom je bij je essentie, je pure kracht. Door dingen op te schrijven en later terug te lezen, kun je ze helder zien.


De wijsheid van je ziel geeft zekerheid


Ergens is het ook eng om het ziele-bewustzijn te realiseren. Het is spannend om in deze Ik ben-kracht te gaan staan en ons eigen leven te leiden, op onze manier, mogelijk tegen de stroom in. Wij zijn opgevoed met het idee dat we nuttig moeten zijn, moeten meedoen en niet te veel mogen opvallen, laat staan uit de toon vallen.

Het is goed om deze dingen te zien. En je kunt ze pas zien, als je ernaar kunt kijken en daarvoor heb je een zekere afstand nodig. Deze afstand ontstaat als je reflecteert op je gedachten en gevoelens en als je achteraf terugkijkt op je gedrag in situaties. Als je ernaar kijkt in meditatieve staat, vanuit de stilte in je hart, weet je dat je dat niet bent.


Als ik mediteer en het zielsbewustzijn kan ervaren, voel ik me rustig en krachtig. Dan ervaar ik een diep innerlijk weten. Dat ik goed ben zoals ik ben en ook dat ik op de goede weg ben. Dit geeft me bevestiging en zekerheid.

Vallen, en weer opstaan. Het is de kunst van het leven. We zullen telkens weer vallen, het hoort op een of andere manier bij het leven op aarde. De kunst is om elke keer vol goede moed weer op te staan, te gaan mediteren en te reflecteren en met meer wijsheid en kracht je weg te vervolgen. Zo realiseer je stap voor stap jouw missie en bestemming in dit leven.


Met meer zin de wereld in!


Samenvattend, als je hooggevoelig bent en burn-out bent geraakt, ga luisteren naar signalen van je lichaam, want je lichaam weet hoe het zit en heeft een boodschap voor je. Deze lichamelijke signalen leren verstaan, is essentieel om nieuwe uitval te voorkomen. En dat niet alleen. De boodschap van burn-out serieus nemen kan leiden tot een nieuw leven en ander werk dat beter bij je past.

Daarvoor is nodig dat je oude denk- en gedragspatronen onder ogen ziet en je emoties voelt. Dit doen maakt je vrij. Zodat je dieper gelegen aspecten van jezelf kunt zien, zoals verlangens en talenten. Een dergelijk proces aangaan vergt moed. Ik wil je hierbij graag een hart onder de riem steken. Want ik weet uit ervaring, zo kom je verder. Daar waar je wezen moet.


Als de periode van herstel en tot jezelf komen voorbij is, kun je opnieuw de wereld in. Met eigen doelen en een sterker besef van eigenwaarde. Als je hebt geleerd te luisteren naar je innerlijke stem en je eigen weg durft te gaan, heb je jouw ziel bevrijd uit de klauwen van de duivel. Die is dan overwonnen, in de vorm van zowel de eigen als de systemische eisen en beperkingen. Er heeft in jou een wezenlijke verandering plaatsgevonden, je bent een completer mens geworden, geheeld.


Accepteer dus dat als je echt bent hersteld van burn-out, je nooit meer de oude wordt. En gelukkig maar, je zal ook nooit meer zo onderuitgaan. Als je de boodschap van burn-out hebt begrepen, is het eenvoudigweg niet meer mogelijk om op de oude manier te werk te gaan. Mits de burn-out op alle persoonlijke niveaus – fysiek, emotioneel, mentaal en spiritueel – en ook systemisch is onderzocht en opgelost, heeft deze je leven wezenlijk veranderd. Blijvend verrijkt. Wat een zegen!


Je staat anders in het leven. Je bent bewuster geworden. Dan kun je toekomen aan voelen wat je diep van binnen echt verlangt, waar jouw bezieling ligt. Dan kan een nieuwe richting in je leven of werk zichtbaar worden. Misschien wil je ander werk doen, werk waar je weer energie van krijgt. Of wil je minder gaan werken. Of een creatieve hobby oppakken.


Onthoud bij je verdere levensreis de lessen van burn-out: sta regelmatig stil om te voelen of je nog op de goede weg bent. Wees stil en vraag je af: waar heb ik zin in? Welke (kleine) stap kan en wil ik nu zetten? Zo kun je de positieve energie ervaren van in balans zijn en stap voor stap je leven meer zin geven.

© Lusanne Hogeweg